Stanowisko Strony Pracowników Zespołu Trójstronnego ds. Żeglugi i Rybołówstwa Morskiego do projektu zmian do ustawy o pracy na morzu przedłożonych w pakiecie zmian w projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wsparcia przedsiębiorstw żeglugowych oraz stworzenia warunków ich funkcjonowania pod polską banderą z dnia 3 września 2025 roku
przedkładają poniżej komentarze i uwagi usystematyzowane według propozycji zawartych w omawianym projekcie
2) po art. 3 dodaje się art. 3a w brzmieniu:
„Art. 3a. 1. Do zatrudniania marynarzy na statkach o polskiej przynależności uprawiających żeglugę międzynarodową lub żeglugę pomiędzy portami położonymi poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nie ma zastosowania ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. poz. 621).”
Komentarz:
To jest otwarcie bez ograniczeń na zatrudnianie obcokrajowców. Jesteśmy zdania, że polska narodowość jedynie kapitana statku nie jest wystarczającym warunkiem dla zachowania miejsc pracy dla polskich marynarzy, ale przede wszystkim dla zachowania standardów bezpiecznej żeglugi.
4) w art. 10 po ust. 1 dodaje się ust. 1a-1i w brzmieniu:
„1a. Dyrektorzy urzędów morskich, w celu prowadzenia spraw związanych z wydawaniem i unieważnianiem książeczek żeglarskich, prowadzą ewidencję wydanych i unieważnionych książeczek żeglarskich.”
Komentarz:
Zdaniem Strony Związkowej znacznie rozsądniej byłoby prowadzić ewidencję osób, którym wydano książeczki żeglarskie. Poza tym taka ewidencja byłaby przydatna także dla celów zbierania informacji o ogólnej liczbie marynarzy, posiadanych przez nich kwalifikacjach itp.
12) w art. 29 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Marynarska umowa o pracę zawarta na czas podróży morskiej rozwiązuje się następnego dnia po dniu przybycia statku do miejsca zakończenia podróży morskiej.”;
Komentarz:
Co do zasady taka umowa o pracę rozwiązuje się w dniu zakończenia podróży morskiej. Przynajmniej tak wskazuje nazwa umowy.
15) w art. 53 ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. Wymiar urlopu wypoczynkowego za okres krótszy niż miesiąc ustala się proporcjonalnie, biorąc za podstawę wymiar urlopu określony w ust. 1 .”;
Komentarz:
A co z niepełnymi dniami, czy wartością po przecinku? Naszym zdaniem, wynik otrzymywany z ułamkiem powinien być zawsze zaokrąglany w górę do pełnych dni.
16) w art. 56 dodaje się ust. 7 w brzmieniu:
„7. Ekwiwalent pieniężny, o którym mowa w ust. 6, może być również wypłacony przez armatora w przypadku, gdy potrzeby eksploatacyjne statku uniemożliwiają wykorzystanie przez marynarza urlopu wyrównawczego w sposób określony w ust. 1-5 niniejszego artykułu. ”
Komentarz:
Ekwiwalent może być wypłacony przez armatora wyłącznie na wniosek pracownika. Co do zasady polskiego prawa urlop wypoczynkowy, a takim urlopem jest także urlop wyrównawczy, jest pracownikowi udzielany w naturze.
Rozumiemy jednak, że z różnych przyczyn, np. w przypadku umów o pracę na czas nieokreślony, nie zawsze dogodne dla stron umowy jest wykorzystywanie urlopu wyrównawczego w naturze. Dlatego dopuszczamy wypłacenie ekwiwalentu. Zachowując jednak warunek – mianowicie wniosek pracownika.
17) w art. 62 ust. 5 otrzymuje brzmienie:
„5. Jeżeli egzekucja kosztów repatriacji, o których mowa w art. 59 ust. 2, w trybie, o którym mowa w ust. 4, okaże się nieskuteczna w terminie 5 lat od dnia wydania decyzji, o której mowa w ust. 3, koszty te ponosi dyrektor urzędu morskiego właściwy dla portu macierzystego statku.”
Komentarz:
Czy to znaczy, że gdy armator nie zapłaci kosztów repatriacji to marynarz pozostanie bez repatriacji przez 5 lat? Chyba że sam poniesie te koszty? Bo przecież żaden przewoźnik nie przewiezie go darmo. Ta zmiana to drwina z Normy A2.5 MLC
18) w art. 62a ust. 8 otrzymuje brzmienie:
„8. Przepisów ust. 1–7 nie stosuje się do statków o pojemności brutto (GT) mniejszej niż 200 jednostek, uprawiających żeglugę wyłącznie na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej oraz do statków używanych wyłącznie do rządowej służby niehandlowej.”
Komentarz:
Proponujemy, by wyłączeniu z przepisów podlegały tylko te statki, które wspomniano w art. 1 ust. 4 ustawy.
Dotychczasowy przepis, jak sam stanowi, przestaje obowiązywać na statkach, gdzie załoga liczy mniej niż 5 osób. To jest wystarczające ograniczenie.
Nadto projekt wprowadza nowe, nieznane w ustawie określenie – rządowa służba nie handlowa. Wymagałoby to zdefiniowania. Bo przecież nie jest to ani marynarka wojenna, ani policja, ani straż graniczna. To, co to jest?
19) w art. 63:
- c)dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
„4. Koszty armatora poniesione na podstawie ust. 1–3 nie stanowią przychodu marynarza w rozumieniu przepisów podatkowych.”
Komentarz:
Chcielibyśmy wierzyć, że ten zapis wystarczy, by w MSPiR pracodawca państwowy, przestał obciążać pracowników kwotą kilkuset złotych rocznie naliczając im bezprawnie podatek PIT od ponoszonych przez siebie kosztów wyżywienia tychże pracowników.
Mamy jednak pewne obawy. Dlaczego? Gdyż aktualnie ten pracodawca podpiera się w tym przypadku stanowiskiem na swoją korzyść, bodajże izby skarbowej. Problem jednak w tym, że wniosek pracodawcy do administracji skarbowej w tej sprawie argumentowany był nieprawdą. Gdyż wskazano, że pracownikom na wyżywienie są wypłacane pieniądze w gotówce. A to nie jest prawda. W rzeczywistości bowiem członkowie załóg statków MSPiR nie otrzymują ekwiwalentu na wyżywienie. Co usprawiedliwiałoby pobieranie podatku PIT. Oni otrzymują zaliczkę podlegającą rozliczeniu z pracodawcą na zasadach przez pracodawcę ustalonych. Żaden z nich nie otrzymuje pieniędzy do kieszeni.
Pozostaje zatem pytanie co będzie z okresem bezprawnego pobierania podatku? Kto i w jakim trybie zwróci marynarzom nadpłaty? Urząd skarbowy? za ostatnie pięć lat jedynie, czy może pracodawca przynajmniej od dnia wejścia w życie ustawy o pracy na morzu?
20) w art. 66:
- a) 1 otrzymuje brzmienie:
„1 Armator jest obowiązany dostarczyć członkom załogi statku nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze w odpowiednim rozmiarze, zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy na morzu oraz poinformować ich o sposobach posługiwania się tymi środkami .”,
Komentarz:
Armator, jak każdy inny pracodawca powinien to uczynić po konsultacji z pracownikami lub, jeśli istnieje u pracodawcy, ze związkiem zawodowym.
- b) 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Armator, w porozumieniu z kapitanem statku, ustala rodzaje i rozmiary środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie jest niezbędne na określonych stanowiskach pracy na statku.”;
Komentarz:
Uzgodnienia w tym zakresie, jak to stanowi kodeks pracy, pracodawca prowadzi ze związkiem zawodowym.
Warto to przypominać, gdyż jest wcale nie mała grupa pracodawców, którzy nie znają, albo nie chcą znać obowiązującego w tym zakresie prawa.
Warto także przywołać przy okazji układ zbiorowy, który jest tak samo dobrym źródłem prawa pracy, jak kodeks pracy, czy ustawa o pracy na morzu. Wiedza o tym przydałaby się nie tylko niektórym pracodawcom, ale także niektórym sądom pracy. Może uniknęłyby nieporozumień w wydawanych postanowieniach. Jeśli bowiem układ zbiorowy stanowi o uzgodnieniu chociaż w kodeksie pracy jest mowa o konsultacji, to sprawa powinna podlegać uzgodnieniu.
22) po art. 70 dodaje się art. 70a w brzmieniu:
„Art. 70a.
- W przypadku, gdy marynarz znajdującysię na statku o polskiej lub obcej przynależności, przebywającym na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej, potrzebuje natychmiastowej pomocy medycznej, armator jest obowiązany na swój koszt zapewnić transport marynarza na ląd, do odpowiedniej placówki medycznej.
Komentarz:
Czy konieczne jest to wskazywanie przynależności statku, jeżeli chodzi o każdy statek?
„Art. 70a.
„3. W przypadku gdy armator, o którym mowa w ust. 1, nie podejmuje działań zmierzających do transportu marynarza potrzebującego natychmiastowej pomocy medycznej na ląd, do odpowiedniej placówki medycznej, transport organizuje na wniosek marynarza lub osoby przez niego upoważnionej dyrektor Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa .”
Komentarz:
A co w przypadku, gdy marynarz jest nieprzytomny, albo nie ma osoby przez niego upoważnionej lub nie ma z nią kontaktu? Dajemy marynarzowi umrzeć?
23) w art. 73:
- a) 4 otrzymuje brzmienie:
„4. W przypadku, o którym mowa w ust. 3, zwłoki lub prochy sprowadza się do miejsca wskazanego w marynarskiej umowie o pracę lub wskazanego przez rodzinę marynarza w najkrótszym możliwym czasie.”,
Komentarz:
Tutaj także należałoby przywołać układ zbiorowy, jako podstawowy akt prawa pracy. Bo przecież układ zbiorowy pacy może Bo przecież umowa o pracę może inaczej, byle nie sprzecznie z układem zbiorowym, rozwiązywać daną sprawę.
Były jeszcze trzy zmiany do ustawy o pracy na morzu uzgodnione w dialogu społecznym, których zabrakło w prezentowanym projekcie pomimo, że znajdowały się w jego poprzednich wersjach:
Oto one:
- w art. 103 ust. 6 otrzymuje brzmienie:
„6. Za każdą godzinę gotowości do podjęcia akcji ratowniczej marynarzom przysługuje wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż 60% stawki godzinowej wynikającej z osobistego zaszeregowania.”
- w art. 117 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Orzekanie w sprawach o czyny, o których mowa w art. 112–116, następuje na podstawie wniosku pochodzącego od dyrektora urzędu morskiego lub od inspektora pracy albo organizacji armatorów lub organizacji marynarzy, w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2022 r. poz. 1124).”
- „Rozdział 8a Morski układ zbiorowy pracy
Art. 95a. 1. Morski układ zbiorowy pracy może zostać zawarty na poziomie armatora lub armatorów statków morskich.
- Zawarcie morskiego układu zbiorowego pracy następuje w drodze rokowań pomiędzy podmiotami, o których mowa w ust. 1, a właściwymi organizacjami związkowymi.
Art. 95b. 1. Każda ze stron obowiązana jest do prowadzenia rokowań w dobrej wierze i z poszanowaniem słusznych interesów drugiej strony.
- W trakcie rokowań obie strony są obowiązane do udzielania sobie wszelkich informacji, niezbędnych do prowadzenia odpowiedzialnych rokowań.
Art. 95c. Na żądanie i koszt każdej ze stron może zostać powołany ekspert lub grupa ekspertów, potrzebnych do prowadzenia odpowiedzialnych rokowań.
Art. 95d. 1. W razie wysunięcia przez którąkolwiek ze stron uzasadnionego pisemnie zarzutu naruszenia zasady odpowiedzialnych rokowań strony mają obowiązek niezwłocznie powołać komisję rozjemczą.
- Komisja rozjemcza orzeka o zasadności zarzutu w ciągu 30 dni. Komisja może orzec o sposobie dostosowania postulatu do wymagań określonych w art. 94 Kodeksu pracy.”;
Z wyrazami szacunku
Henryk Piątkowski
Współprzewodniczący
Zespół Trójstronny ds. Żeglugi
i Rybołówstwa Morskiego
Rady Dialogu Społecznego